در بخش نخست این اثر، قدمت نوروز را از زمان آتش پرستان (زرتشتیان) تا قرن دهم میلادی ذكر نموده و یادآور شده كه آداب و رسوم مربوط به این جشن در نزد مردم وجود داشته است. همچنین در این اثر قید شده كه عید نوروز در اول فروردین هر سال برابر با 21 مارس جشن گرفته می‌شود.
پس از استقلال تركمنستان و به منظور استفاده گسترده مردم از اثر مشهور عمرخیام یعنی «نوروزنامه» دكتر نورصحت بایرام صحت‌اف آن را به زبان شیوای تركمنی برگرداند. با چاپ بعضی از قسمت‌های این ترجمه در مطبوعات تركمنستان، این امكان برای خوانندگان تركمنستانی فراهم شد كه نسبت به نوروز شناخت علمی پیدا كنند. ضمناً پس از استقلال نوشتن مقالات نوروزی توسط عالمان مشهوری همچون آتا جیك‌اف (نژادشناس)، آشیرپور مرداف (ادیب)، قربان‌محمد دردی‌اف (جغرافیدان) و خانم آمان‌گل دردی‌وا (متخصص فرهنگ عامه) باعث شده كه بر معلومات خوانندگان تركمنستانی در این خصوص افزوده شود.
دانشمندان تركمنستانی با استناد به نوشته عالم و دانشمند بزرگ شرق «ابوریحان‌بیرونی» (973 تا 1048 م) پیدایش جشن نوروز را به زمان «جمشید شاه» مربوط می‌سازند و آورده‌اند كه در زمان جمشید شاه و پادشاهان پس از او، عید نوروز را چندین روز متوالی جشن می‌گرفته‌اند. جمشید به عنوان چهارمین پادشاه پیشدادیان، تخت سلطنتی را برای خود درست نمود و روزی كه بر تخت نشست «نوروز» نامید و به افتخارایشان چندین روز متوالی جشن گرفته شده است.
پس از استقلال تركمنستان، عید نوروز به عنوان جشن ملی به رسمیت شناخته شد و اكنون همه مردم از هفت تا هفتاد ساله از چگونگی مراسم این جشن مطلع هستند.
در موقعیت فعلی كه كشور تركمنستان در صدد احیای دوباره آداب و رسوم قدیمی‌می‌باشد، برگزاری عید نوروز به عنوان جشن ملی در این كشور نشان از توجه مقامات تركمنستان به این امر دارد.
در بین تركمنها ضرب ا‌لمثل معروفی هست كه می‌گوید: «ییلینگ گله‌نی نوروزدان بللی (نوروز فرا رسیدن سال نو را نوید می‌دهد)»
استفاده عامه مردم تركمن از این ضرب‌المثل، حاكی از اهمیت والای عید نوروز آن كشور است. عید نوروز جشن كشاورزانی كه آذوقه مردم را تأمین می‌كنند، محسوب‌می‌شود، به همین دلیل كشاورزان دامنه‌های كوه «كوپت داغ» و همچنین كناره‌های آمو دریا آن را با عظمت خاصی جشن می‌گرفته‌اند، البته این تأثیر به مناطق دامداری نیز رسیده است.
پاره‌ای از رسم و رسوم عید نوروز كه خاص تركمنها می‌باشد به این جشن جنبه ملی می‌دهد. مثلا : پختن غذاهایی همچون «نوروز كؤجه» (كاشه نوروزی)، «نوروز یارما» و یا تهیه «سمنی» (سمنو) و اجرای بازیهای مختلفی توسط جوانان تركمن مانند: «مونجوق آتدی» (انداختن منجق - دانه منجق) كه از سالهای دیرین مرسوم می‌باشد.
مردم منطقه «قاری قالا» (یكی از بخش‌های شهر قزل آروات) زیارتگاه موجود در آنجا را همانند «بولاماقلی اولیا» و «قیز بی‌بی‌جان» به نوروز ارتباط می‌دهند به این‌صورت كه طبق یكی از روایات رایج در بین اهالی منطقه، دختری بنام «بی‌بی جان» در نوروز مشغول تهیه «سمنو» بوده، یكی از حاكمان كه عاشق او بوده قصد آزار و اذیت بی‌بی‌جان را می‌كند. در این هنگام بی‌بی جان مصرانه از خداوند لایزال استمداد و كمك می‌طلبد. به قدرت خداوند، زمین ما بین حاكم و بی‌بی جان دو تكه می‌شود، دیگ حاوی سمنو نیز وارونه شده و می‌ریزد. به همین دلیل این زیارتگاه را «بولاماقلی اولیا» (بولاماق: هر غذایی كه با تركیبات مختلف درست شده و به صورت مایع باشد را گویند) نام نهاده‌اند.
در كنار آن زیارتگاه «قیز بی‌بی جان» نیز قرار دارد. مردم بومی هر سال در عید نوروز، برای زیارت به این مكان می‌آیند و با قربانی كردن گوسفند و دادن صدقه و شكرانه در موقع خشكسالی از خداوند درخواست باران می‌نمایند.
تهیه «سمنو» نیز دارای روش مخصوصی می‌باشد، به این طریق كه خوشه گندم را خرد كرده و روی آن آب و آرد می‌ریزند و دیگ را می‌جوشانند و از شب تا صبح در دیگ را باز نمی‌كنند و چنین می‌پندارند كه صبح زود هر كسی قبل از همه در دیگ را باز نماید جای انگشت «بی‌بی فاطمه» (حضرت فاطمه زهرا (س) را خواهد دید. ضمناً در تركمنستان یكسری از آداب و رسوم كه از نسلهای قبل به یادگار مانده و هنوز نیز ادامه دارد كه عبارتند از: «اسبدوانی، كشتی‌گیری، پرش برای گرفتن دستمال از بلندی، مسابقه خروس‌جنگی‌ها و شاخ‌زنی میش‌ها، شطرنج بازی، مهره‌بازی، تاب بازی، دید و بازدید (تبریك‌گویی) عید به صورت گروهی.»
سبك و شیوه شاعرانه و فلكلوریك رایج در بین تركمنها به نام «مونجوق آتدی» نیز اساساً در ارتباط با نوروز می‌باشد، به این ترتیب كه دخترهای جوان (معمولا شبانگاهان) جمع می شوند و در یك كاسه یا ظرفی منجق‌های خود را یك به یك می‌اندازند. دختری كه‌ظرف حاوی منجق را نگهداشته، ظرف را بالای سر دخترها برده و منجق‌ها را با هم‌مخلوط می‌كند و یك بند شعر می‌خواند، آنگاه یكی از منجق‌ها را از ظرف بیرون می‌آورد، منجق متعلق به هر دختری باشد، معنی آن بند شعر گفته شده را در ارتباط با او قلمداد می‌كنند، یعنی بند شعر سروده شده در واقع ندای آن دختر محسوب می‌شود، گویا اینكه آرزوها و آمال آن دختر با شعر سروده شده مطابقت دارد.
بعضی از بندهای شعر مونجوق آتدی:
نوروز گلدی بو گیجه
قیزلار آتارلار بیجه
كیمینگ بیجه‌سی چیقسا
بیریگر سن «نوروز كؤجه»
ترجمه: امشب نوروز فرا رسید. دخترها طالع آزمایی می‌كنند. طالع هر كسی درآید، نصیبش یك ملاقه «كاشه نوروزی»
یا اینكه:
باشلاندی قیز باشلاندی
كأسأ مونجوق تاشلاندی
سؤز آیدیجی گلیپدیر
بویداشینا بوشلادی
ترجمه: شروع شد دخترها، شروع شد. منجوق كاسه انداخته شد. خواستگار آمده‌است، به دوستش مژده داد.
باز هم:
قاینادارلار سمنی
توربا دورتدوم تمنی
بیلدیم آیرالیق اكن
همه درددن یامانی
ترجمه: سمنو را می‌جوشانند. سوزن (جوال دوز) را در توبره فرو كردم. فهمیدم‌جدایی است كه از همه دردها بدتر است.
باز هم:
نوروز گلدی، یاز گلدی
قارغا گیتدی، غاز گلدی
جمله جهان لاله‌زار
آیدم گلدی، ساز گلدی
ترجمه: نوروز آمد، كلاغ رفت و غاز آمد. تمام جهان لاله‌زار، آواز آمد، ساز آمد.
علاقه مردم به این عید و شگفتی‌هایی كه در این فصل پدیدار می‌گردد، همیشه مورد توجه شاعران تركمن بوده است. شاعران كلاسیك در خصوص فرا رسیدن نوروز و درخشش طبیعت با رنگ سبز و همچنین جان گرفتن هر جانداری در این عید، ابیات واشعاری را با استادی تمام سروده‌اند كه گویا مانند آبهای خروشان رودخانه و نهرها در ذهن‌ها جاری می‌شود.
مختومقلی شاعر بزرگ تركمن در شعر زیر با عنوان «جهان پیدا» می‌گوید:
وقتی نوروز فرا می‌رسد، جهان رنگین پدیدار می‌شود
ابرها غرش نموده و در كوهها مه پدیدار می‌شود
بی جانان جان گرفته، حیات پدیدار می‌شود
پوشیده جامه به تن، سبزه و روان پدیدار می‌شود
در روی زمین چیزهای نهان پدیدار می‌شود
زبان در دهان گنجشكها پدیدار می‌شود
سرودی صدا كند، تمام جهان آباد است
مغروری، حاكم مشو، جهان خراب می‌شود
كسانی كه در راه عشق (به خدا) هستند، بانید برای همیشه زنده‌اند
اگر در دل هر كسی عشق به خداوند نباشد در روز قیامت عذاب می‌كشد.
تا سپری شدن بهار، روز بروز سبزه‌زارها زیاد می‌شوند
خشم قیامت است، دنیا جایگاه تلاش است
روزگار همدم انسان است، در دنیای درون جان پدیدار است
روزگار همدم انسان است، در دنیای درون جان پدیدار است
همچنین «شیدایی» شاعر دیگر تركمنستان در شعری تحت عنوان «باغ و بوستان‌است امروز» می‌گوید:
نوروز فرا رسید، جمله جهان گلستان است امروز
گلها شكوفا شد و عندلیب نغمه سرایان است امروز
بنمای ذوق و شادی، روز شادی است امروز
تمام انسانها در سبزه‌زار سیر می‌كنند امروز
لاله‌ها شكفتند، صحرا باغ و بستان است امروز
نوروز آمد با ناز و كرشمه، طبیعت به گلزار مبدل شد
رنگ سفید و قرمز و انواع رنگ‌های زرنگار طبیعت را پوشانید
از رحمت خداوندی طبیعت سبزه و لاله‌زار شد
در روز بی‌منتها، كی مست هست و كی بی‌اختیار
عیب نپندارند دوستان (همدمان) كه عاشقان مستانند امروز
سپری شد نوروز، گل و رخسار گل
لذت و لعل و لب و سخنان شیرین گفتار گل
گر نقاب از چهره بگشاید، صورت یار زیبا و قامت او همانند سرو است
خونخواران روز صد هزار جنایت می‌كنند
در راه عشق و عاشق (عشق به خداوند) مردن آرزویی است امروز
«غایبی» شاعر دیگر تركمن نیز تحت عنوان «دوباره مرغزار شد» می‌گوید:
چونكه نوروز فرا رسید جهان دوباره گلزار شد
غنچه‌های گل شكفت و دوباره مرغزار شد
سبزه‌های رنگ و با رنگ روییده از زمین، بخوردند هر كه بود آن وقت
جهان خوش مزین دوباره لاله‌زار شد
با تماشای دوباره گل بلبلان نغمه سر دادند
نوشیدند از جام گل دوباره مست و خمار شد
گنجشكان نغمه سر داده و لایزال را حمد و ستایش كردند
هر كه از برای خود شاد است، چه كسی دوباره بیقرار است.
«ملانپس» شاعر دیگر تركمن نیز در شعری تحت عنوان «امروز» می‌گوید:
شاه و پری به سیر و سیاحت رفتند، چمن ریحان است امروز
طوطی‌ها نغمه و آواز سر دادند و بلبلان زبان درآوردند امروز
تفاوتی نیست بین شاه و گدا، برای همه یكسان است امروز
برده‌ها را بند بگشودند، همه جا در امان است امروز
در آسمان ماه مبارك نمایان شد، كه ماه تابان است امروز
بعضی‌ها بدون نقابند، بعضی‌ها خرقه‌پوش
گفت نظر افكند هو الحق، كه باشد درویش او
در آسمان بی انتها آن پرنده قمری پرواز كرد و نشست
تا وقتی كه بازار هست، بسی به یاد نمی‌افتد زمستان و بهار
عاشق گر به معشوق رسد، آرزویی نماند امروز
اشعاری همانند اینها كه به نظم سروده شده در آثار كلاسیك تركمن بس فراوان است. شعرهای كلاسیك شاعران تركمن در خصوص نوروز كه از اول استقلال شروع شده درآثار شاعران معاصر این كشور هنوز نیز دوام دارد.
حاصل سخن آنكه، عید نوروز پس از استقلال تركمنستان از درخشش ویژه‌ای برخوردار شد، عید نوروز در زمان حاضر به جشن دوستی، برادری و همبستگی تبدیل‌شده است. این مقاله را با ذكر شعری كه در اولین نوروز پس از استقلال به وسیله خانم «آق گل توقتامرادوا» به آواز برگردانده شده و ساز آن را نیز موسیقیدان معروف «خدای‌نظر آرمان گلدی‌اف» نوشته است، به پایان می‌بریم:
بنوازید شادیان
باشید شادمان
عید و جشن است
كه دل‌های مردم را زنده می‌دارد
دلها باز شود
گره‌ها باز شود
كسی كه قهر كرده
آشتی كند امروز
نظرات شما عزیزان:
تبادل لینک هوشمند 
ورود
اعضا:
<-PollName->
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت: