- قالی
قالی را ترکمن ها «هالی/ خالی» تلفظ می کنند و بیشتر برای فرش کردن کف اتاق و آرایش خانه استفاده می شود و در نقش های متنوع، زینت بخش موزه ها، مجموعه ها و نمایشگاه ها در سر تا سر جهان است.
دنیا فرش ترکمن را با تار و پود و خامه ای می شناسند که تماما از پشم گوسفند تهیه شده است. قالی ترکمن دست بافتی است پرزدار که از طریق درگیری پرز و گره زدن به تار و پود گذاری تهیه می شود. به جرأت می توان گفت که شاخص ترین هنر و مهم ترین محصول دستی و صنعتی در بین ترکمن ها، فرشینه های دست بافت، بخصوص قالی و قالیچه است. این شاخص ترین هنر را باید در همکاری صمیمانه و هوشیاری دختران و زنان ترکمن جست و جو کنیم.

(برخورد ترکمن ها با ازبکان- امرای بخارا- شاهان صفوی و روسها)
در این ایام کشورهای اروپایی در نتیجه انقلابات صنعتی به سرعت رشد می کنند و کشورهای آسیایی به صورت کشورهای مستعمره و نیمه مستعمره در آمدند، در آسیای قرن 12- 10 ه.ق دولت های جدیدی ظاهر شدند، سرزمین ترکمن بسیار عقب مانده بود، وجود طوایف چاروا و نمیه چاروا مؤید این امر است. ترکمن های نواحی شمالی (بالقان) به سمت جنوب کوچ کرده در آخال، اترک مرو و گرگان مسکن گرفتند. ترکمن ها در نتیجه هجوم اقوام غارتگر به طوایف پراکنده تبدیل شدند. ازبکان در قرن 9 ه.ق در دشت قبچاق دولتی تشکیل داده بودند و رهبر آنان شیبانی خان، بعد از مرگ سلطان حسین بایقرا، مرو، اورگنج و حتی استرآباد را فتح و سمرقند را پایتخت خود قرار داد. به این ترتیب ترکمن ها این بار تحت اسارت ازبکان در آمدند.
 

در بین شاخه های ادبیات شفاهی لأله لر از جایگاه ویژه ای برخوردارند. لأله لر اساساً توسط دختران و نوعروسان ترکمن خلق شده و هر یک از آنها بیانگر واقعه ای از تاریخ زندگی و یا بیانگر آمال و آرزوهای هیچ گاه برآورده نشده ی این ستمدیدگان است. لأله لر به لحاظ سادگی در بیان و به جهت شیوه ی اجرا با دیگر شاخه های ادبیات شفاهی مردم تفاوت های اساسی دارند.
لأله لر در واقع ترانه هایی هستند که توسط دختران، در شب های مهتابی، بدون هیچ نوع آلت موسیقی اجرا می گردند. شاید به خاطر تأثیرگذاری بیشتر روی شنوندگان است که آخر هر بند از اشعار به صورت زیر همخوانی شده و کشیده تر از معمول چندبار تکرار می گردد:
های....لأله....له....هِی....لأله....له
و یا:
لأله ییم....لأ....له،لأله....لأ....له
به همین خاطر باید باشد که به این شاخه از ادبیات شفاهی که توسط دختران ابداع و هنرمندانه اجرا می شود «لأله» می گویند.
لأله لر به لحاظ چگونگی ایجاد موسیقی با یکدیگر متفاوتند و به چند طریق زیر اجرا می گردند:
1- لأله لب (دوداق لأله سی)
2- لأله گلو (بوقورداق) یا حنجره (داماق لأله سی)
3- لأله چانه (اِنگِک لأله سی)
4- لأله خیممیل (خیممیل لأله سی)